Μια ανάμνηση που μας συνοδεύει ως πολύτιμο φυλαχτό…Πιτσιρίκια να τρέχουμε ανέμελα στα χωράφια παρέα με τους φίλους μας και να μαζεύουμε μπόλικα χρωματιστά λουλούδια. Έπειτα να ακουμπάμε ευλαβικά το καλάθι στο τραπέζι και να βοηθάμε τη μάνα μας να φτιάξει με περισσή επιμέλεια το πολύτιμο μαγιάτικο στεφάνι. Και μετά τους τρικούβερτους καυγάδες για το ποιος θα είχε την τιμή να το κρεμάσει στη βαριά ξύλινη πόρτα. Ένα όμορφο έθιμο που κληροδοτήθηκε από γενιά σε γενιά. Ωστόσο, αν ρωτήσει κανείς την προέλευσή του και τον ακριβή συμβολισμό του, λίγοι θα απαντήσουν με βεβαιότητα, καθώς πολλές φορές τιμούμε τις παραδόσεις, αλλά καταχωνιάζουμε στο βάθος του «ντουλαπιού» των αναμνήσεων μας τις λεπτομέρειες που τις συνοδεύουν.
Πώς ξεκίνησε να φτιάχνεται το μαγιάτικο στεφάνι
Ο Μάιος είναι ο 5ος μήνας του χρόνου, ο οποίος συμβολίζει το ξεκίνημα της νέας ζωής. Στην αρχαία Ελλάδα, τη Ρώμη και το Βυζάντιο ήταν αφιερωμένος στον ετήσιο εορτασμό της θεάς της γονιμότητας και της γεωργίας, Δήμητρας. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο ερχομός της κόρης της Περσεφόνης από τον Κάτω Κόσμο τον Μάιο, που άφηνε πίσω τον σύζυγό της Άδη για έξι μήνες, ήταν ο λόγος για τη γιορτή των Ανθεστηρίων. Η «γιορτή των ανθέων» λοιπόν έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Ιδρύθηκε πρώτα στην Αθήνα, όπου με μεγαλοπρέπεια βάδιζαν προς τα ιερά πομπές με κανηφόρες γεμάτες άνθη. Έπειτα τα Ανθεστήρια διαδόθηκαν και πήραν πανελλήνια μορφή. Όλες οι εκδηλώσεις της ημέρας ήταν αφιερωμένες στη γονιμότητα και την καρποφορία της γης.
Πώς φτιάχνεται το στεφάνι που πιστεύεται ότι φέρνει ευτυχία και καλή τύχη
Σύμφωνα με τη λαογραφική έρευνα, το μαγιάτικο στεφάνι φτιάχνεται με βέργα από ευλύγιστο και ανθεκτικό ξύλο κληματαριάς ή σύρμα, γύρω από το οποίο στηρίζονται τα λουλούδια. Φτιάχνεται σε κύκλο καθώς θεωρείται ότι προστατεύει από κακόβουλες δυνάμεις και σε αυτό εισχωρούν μόνο οι καλές, εξού και κρεμμάζεται στην κύρια πόρτα του σπιτιού. Παράλληλα, καλύπτει και προστατεύει το κεφάλι όταν το φοράμε, που είναι το πιο ευαίσθητο ανθρώπινο μέλος και κέντρο της νόησης. Σε κάθε στεφάνι εκτός από λουλούδια, πρόσθεταν παλαιότερα ένα κεφάλι σκόρδου στη μέση για τη βασκανία, καθώς ένα αγκάθι για τον εχθρό κι ένα στάχυ για την καλή σοδειά. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση για να πιάσουν οι ευχές, έπρεπε το μαγιάτικο στεφάνι να είναι φτιαγμένο από συγκεκριμένα λουλούδια. Για να είναι το σπίτι «ανθισμένο» προτιμούσαν τριαντάφυλλα, γαρίφαλα, βιόλες, πασχαλιές και γεράνια. Για να φέρει ευτυχία, διάλεγαν κλωνάρια ανθισμένα από αγιόκλημα και ελιά. Για ένα γεμάτο σπίτι, κατάλληλα ήταν τα στάχυα και τα λουλούδια του κάμπου, όπως οι μαργαρίτες και οι παπαρούνες. Για τη γλωσσοφαγιά, διάλεγαν το φυτό κουκιά, με τις τις ρίζες και τους καρπούς του. Για την αγάπη των κοριτσιών του σπιτιού, κατάλληλο ήταν ένα κλωνάρι λυγαριάς.
Τι συμβολίζει
Όλα τα σπίτια -εκτός από εκείνα που έχουν πένθος- φτιάχνουν στεφάνι, καθώς αποτελεί σύμβολο προστασίας, υγείας, ευτυχίας και καλής τύχης. Το στεφάνι θα παραμείνει στο σπίτι μέχρι τα μέσα του καλοκαιριού. Στη γιορτή του Αη Γιάννη του Κλείδωνα το ρίχνουν στη φωτιά.
Κάθε τόπος και ένα έθιμο για την Πρωτομαγιά
Φαίνεται πως υπάρχει μια διαφοροποίηση μεταξύ των ανθρώπων της πόλης και της υπαίθρου, σε ό,τι αφορά κυρίως την Ελλάδα. Οι άνθρωποι της πόλης φτιάχνουν στεφάνια από λουλούδια ως σύμβολο της Άνοιξης και της χαράς, σε αντίθεση με όσους ζουν στην ύπαιθρο – που παλαιότερα τουλάχιστον- έφτιαχνα στεφάνια από πρασινάδες, καθώς επίσης με καρπούς, σκόρδο (για τη βασκανία) και αγκάθι ή τσουκνίδα (για τον εχθρό). Στη Σέριφο για παράδειγμα, κρεμούσαν στην πόρτα στεφάνια από τσουκνίδα, λουλούδια και σκόρδο, ενώ στη Σύμη έβαζαν κλωνάρια ελιάς, αγκαθιού και μαύρης συκιάς. Στις μέρες μας ωστόσο, φαίνεται ότι έχουμε καταφέρει να απαλλαχτούμε από τους διάφορους συμβολισμούς του παρελθόντος και το στεφάνι της Πρωτομαγιάς αποτελεί περισσότερο μια ευχάριστη δραστηριότητα για τα παιδιά, τα οποία απολαμβάνουν την ημέρα χωρίς σχολείο, προσπαθώντας να φτιάξουν το ομορφότερο στεφάνι της γειτονιάς.
Οπότε, φέτος φρόντισε να ξεκλέψεις χρόνο και να φτιάξεις με τα καμάρια σου το πιο πολύχρωμο μαγιάτικο στεφάνι, μυώντας τους σε αυτό το υπέροχο έθιμο. Αν το συνδυάσεις με μια εξόρμηση στη φύση για πικ νικ, μάζεμα λουλουδιών και ατελείωτο παιχνίδι, ακόμη καλύτερα. Θα πάρεις ως «ανταμοιβή» τα πιο εγκάρδια και αληθινά χαμόγελα. Αυτά των παιδιών σου!